Leren door te waarderen
Wel eens gehoord van waarderend leren? Misschien wel van waarderend onderzoek, of appreciative inquiry? Het is eigenlijk een onderzoeksaanpak. Een die nadrukkelijk aansluit bij wat mensen zelf belangrijk vinden (wat voor hen van waarde is) en daardoor grotere betrokkenheid in de hand werkt. De basisprincipes zijn niet alleen in onderzoek, maar ook in projecten of andere ondernemingen toe te passen. Wij passen de waarderende aanpak regelmatig toe in projecten en adviesgesprekken door de nadruk expliciet te leggen op achterliggende waarden en te zoeken naar waar mensen zelf warm voor lopen. Juist bij opdrachten die gaan over gemaakte ‘fouten’, klachten, incidenten, fouten of risico’s merken we dat er veel met deze aanpak te winnen valt.
Waarderend ondernemen
De waarderende aanpak is niet alleen een theoretische keuze. Als ondernemer heb ik (Manja) zelf ook veel aan de kracht van het waarderend leren. Wat dat betekent? Het gaat erom dat ik zelf ook steeds dat wat goed gaat als uitgangspunt neem. Dat probeer ik te analyseren, verder uit te bouwen en te versterken. Daarnaast kijk ik naar wat ik een volgende keer graag beter wil doen vanuit mijn eigen wens om te blijven leren en verbeteren. Heel concreet dwing ik mezelf bijvoorbeeld om na een lastig overleg een paar punten te verzinnen (of op te schrijven) die goed gingen en twee of drie dingen die ik een volgende keer beter wil doen. Daarbij helpt het om zo concreet mogelijk te zijn en dus niet te zeggen: de volgende keer wil ik beter, zakelijker, scherper, of wat dan ook zijn, maar: als ik een volgende keer gevraagd wordt of ik een project wel of niet wil doen dan zeg ik dat ik daar altijd even rustig een dag of twee over na wil denken.
Het vergt wel wat, dat waarderend leren. Durf, veel proberen en bewust gekozen vriendelijke zelfreflectie zijn nodig om in de praktijk ook écht beter te kunnen worden. Tegelijkertijd levert het zoveel op. Ook voor mij persoonlijk. Als ik niet bewust voor deze aanpak zou kiezen, zou ik veel motivatie, nieuwe ideeën en kansen missen. Het ondernemerschap is alleen inspirerend als niet de angst om te falen maar de zoektocht naar verbetering centraal staat.
Van angst voor verantwoording naar zin om te leren
Professionals in publieke sectoren krijgen (en nemen) niet altijd de ruimte voor een waarderende aanpak. Er is veel nadruk op het in kaart brengen van risico’s en op het onderzoeken van incidenten, klachten en calamiteiten. De nadruk op verantwoording leidt in de omgevingen die ik zie (met name inspecties, ministeries, grotere publieke instellingen) regelmatig tot een haast verlammende angst en een afkeer van evaluaties en onderzoeken.
Nu kan het uiteraard heel nuttig zijn om aandacht te hebben voor gemaakte fouten in het verleden, maar wanneer dit teveel nadruk krijgt verliest het evalueren aan kracht. Mensen worden negatiever en verliezen hun intrinsieke verlangen om zelf te verbeteren. In onderzoeksopdrachten, juist ook wanneer die over lastige zaken gaan als klachten, incidenten of risico’s, probeer ik altijd te zoeken naar de balans. Door niet de ogen te sluiten voor wat er niet goed gaat, maar wel heel nadrukkelijk stil te staan bij wat er beter kan en wat professionals zelf graag zouden willen versterken. Waarderend leren: analyseren wat er goed gaat en wat er waarom beter kan. Om zo beter te worden. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn of volgens een specifieke methode. Zolang het doel: leren en verbeteren maar voorop blijft staan, volgt de waarderende aanpak vanzelf.
